Article

— सरोज शाही from China

केही दिन अघि मेरा एक मित्रले मलाई एउटा सानो घरमा लग्नुभएको थियो जहाँ नबुझिने खालका चिनियाँ अक्षरहरु भित्तामा कुँदिएका थिए । स–साना भाइ–बहिनीहरु यताउता दौडिरहेका थिए । हामीलाई देखेर तिनीहरुले पर्यटक आए है हाम्रो स्कुलमा भनी रमाई–रमाई हेर्न थाले । हामीहरु पनि तिनीहरुलाई हेलो भन्दै गाला मुसार्दै एउटा त्यो सानो घरभित्रको कक्षाकोठामा स–साना स्कुले भाइ बहिनीहरुलाई अंग्रेजी भाषा बोल्न, लेख्न र सुन्न सिकाइने रहेछ । मेरा ती मित्रले त्यही स–साना भाइ बहिनीहरुलाई अंग्रेजी भाषा बोल्न सिकाउने रहेछन् ।

भाइबहिनीहरु,

आज एग्लान्टाइन जेबको कुरा गरौं । किनकि उनी नै बालअधिकार वारे कुरा गर्ने पहिलो मानिस हुन् । त्यसैले उनलाई बालअधिकार अवरधारणाको प्रणेत्री भनेर सबैले चिन्छन् । उनले सन् १९२३ मा बालअधिकार अभियान सुरु गरेकी थिइन् । यसै अभियानकै क्रममा त्यही वर्ष उनले पाँचबुँदे बालअधिकार घोषणापत्र पनि तयार पारेकी थिइन् । त्यो घोषणापत्र जेनेभा घोषणापत्रका रुपमा परिचित छ । उनले सुरु गरेकै बालअधिकार अभियान बढ्दै गएर सन् १९८९ मा संयुक्त राष्ट्रसंघीय बालअधिकार महासन्धि पारित भएको अवस्थासम्म पुगेको हो । त्यसैले उनलाई बालअधिकार अवरधारणाको प्रणेत्री भनेर सबैले भनेका हुन् ।

अनुशासित तथा सुशिक्षित बालकबालिका नै सदैव राष्ट्रका प्रमुख स्तम्भ हुन् । मानव जातिको विकासमा बालक बालिकाहरुको व्यक्तिगत तथा सामूहिक विकासले निर्णायक स्थान राख्दछ भन्ने कुरा सर्वमान्य छ । बाल्यावस्थामा पाएको शिक्षा–दीक्षा र पालनपोषण अनुसार नै बालक बालिकाहरुको प्रकृति बन्दछ । यो महान् सत्यलाई हृदयङ्गम गरी हामी सबैले नेपाली बालक बालिकाहरुको शारीरिक, मानसिक र बौद्घिक विकास गर्नमा आफ्नो शक्ति र साधनले भ्यायसम्म प्रयत्न गर्नुपर्दछ भन्नु अत्युक्ति नहोला । यसैमा हामी सबैको समृद्घिशाली भविष्य निर्भर गर्दछ ।
भाइबहिनीहरु, यो भनाइ विचार मुमा रत्न राज्यलक्ष्मी देवी शाहको हो । उहाँ असहाय तथा अनाथ बालबालिकाहरुको मन्दिर बालमन्दिरको संस्थापक हुनुहुन्छ । उहाँले नै नेपालमा बालदिवस मनाउने चलन शुरु गर्नु भएको हो ।
यो देशमा गणतन्त्र आउनु अघि मुमाकै जन्मदिन भाद्र ४ गतेको मितिमा बालदिवस मनाउने गरिएको थियो । तर अहिले बालदिवस भाद्र २९ गते मनाउने गरिन्छ । भाद्र २९ को दिन नेपाल सरकारले बालअधिकार सम्बन्धी महासन्धीमा सहीछाप गरेको दिन हो ।

आवाज सुनौं भन्ने मूल नारा रहेको यस वर्षको बालदिवसमा आवाज सुनाउन नै हरेक प्रतियोगितामा शुल्क तिर्नुपरेकोले सहभागिताको संख्यामा पनि असर परेको कुरा एक कर्मचारी बताउँछन् । उनी नाम नछापिदिनु है भन्दै भन्छन् – यस वर्ष सहभागिता एकदमै कम भएको छ । कविता प्रतियोगितामा सहभागिताको आकर्षण राम्रो हुन्थ्यो । तर यो पटक दशवटा विद्यालय मात्र सहभागि भए । यो प्रतियोगितामा पहिला धेरै बालबालिका सहभागी हुन्थे ।

नेवारी गुभाजुको जादु करामत नेवार समुदायमा सबैलाई थाहा भएकोे पाटनको गुभाजुको निकै रमाइलो आश्चर्यजनक प्रसिद्ध कथा यस्तो छ । एक समयमा भारतको एक जादू चटक गरी मानिसहरुलाई ठग्दै र मूर्ख बनाउँदै गरेको चटकेले पाटनमा आई आफ्नो एक जादगरलाई सघाउने चेलाको धेरै जनसमुदायको बीचमा पेट काटेर मुटु र कलेजो झिकेर नजिकै एउटा केराको पातमा राख्दै आफ्नो चटकको बखान गर्दै थियो कि मसँग टक्कर लिने क्षमता कसैसँग छैन, म जे भन्छु त्यही हुन्छ । यस्तो अहंकारयक्त र एकोहोरो वचन उसले भनिरहेको थियो ।

“साहित्यको विकासबिना देशको प्रगति सम्भव छैन” यो भनाइ हो वरिष्ठ ऐतिहासिक उपन्यासकार साहित्यकार डायमन शमशेर राणाको । उनका हजुरवुवा जनरल शेर शमशेर ज.व.रा. पश्चिम नेपाल पाल्पाका बडा हाकिम थिए वि.स. १९६२ मा । साथमा छ रानी, सात छोरा, पाँच बढी बुहारी, तेह« छोरी र धाई सुसारे, नोकर चाकर । त्यहीँ गौडाको सर्वोच्च शासक बस्ने सरकारी भवनमा बसेका थिए ।

‘छोरो जन्मियो यार, अब म यसलाई पाइलट बनाउछु । छोरी जन्मिन् अब म यिनलाई वकिल बनाउँछु यार ! अहिले वकिलको क्रेज ठूलो छ क्या !’ विहिवारको दिन म एउटा स्कुलमा पुग्दा दुईजना सरहरु यसरी गफिरहेका थिए । म छेउमै बसेर उनीहरुको गफ सुन्दै मुसुमुसु हाँसे । पाले दाइले टङ घन्टी बजाए । दुवैजना जुरुक्क उठेर कक्षा कोठातिर हिडें ।

          – अञ्जना राजबंशी
मेरो जीवन जहाँ सबै भन्दा पहिले म छु, मेरो परिवार छ, मेरो समाज छ अनि यो सिंगो बिश्व छ । कति धेरै बाँधिएको छ मेरो जीवन । तर पनि म दुखि छुइन कारण मेरो जीवनमा मेरो उद्देश्य छ, ‘खुशी हुने र सबैलाई खुशी दिनेमा’ आफूलाई एकदमै माया गर्छु  र मलाई थाहा छ  मेरो जीवनले पनि माया गर्छ मलाई ।  म र मेरो जीवन बीचको  यो अनन्त प्रेमले मेरो  हरेक पाइलामा मलाई ऊर्जा दिन्छ र अघि बढ्छ । तसर्थ  मेरो जीवन मेरो लागि एउटा शक्ति हो,  प्रेरणा हो ।